بررسی تحوّل ساختار و زبان رباعی بعد از انقلاب اسلامی

چکیده رباعی یکی از قالب های شعر فارسی است که گذشته از فراز و فرودهای آن، همواره مورد استفاده شاعران قرار گرفته است. با بروز انقلاب اسلامی و درک صحیح سرایندگان از این قالب، همچنین تأثیرپذیری رباعی سرایان از تحوّلات زبانی و مضمونی شعر نو، روح تازه ای در این قالب دمیده شد. بعد از اتمام جنگ تحمیلی، رباعی دوران افولی را سپری کرد و دوباره از اواسط ده? هفتاد با چهره هایی جدید به مسیر تازه ای رهنمون شد که این بار، اقبال و شکوفایی دوچندانی را برای این قالب رقم زد و این توجه و بالندگی تا به امروز ادامه داشته است. بالطبع وقتی قالبی مورد بررسی موشکافانه قرار می گیرد، لحاظ کردن و شناخت تمام ریزعناصرهای سازند? آن، الزامی به نظر می رسد، زیرا اظهار نظر کردن در مورد تحوّل یک قالب بدون در نظر گرفتن ابعاد مختلف آن امکان پذیر نخواهد بود. پرسش بنیادین در این پایان نامه کیفیت تحوّل قالب رباعی در شعر پس از انقلاب اسلامی است؛ از این رو مولفه های ساختاری آن از جمله: زبان، محتوا، صورخیال و فرم در فصولی جداگانه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از یک چشم انداز کلّی می توان گفت که این قالب دیرپای و پرکاربرد شعر فارسی، در شعر پس از انقلاب اسلامی جانی دوباره یافته است، چنانکه می توان لغات و ترکیبات جدید، تصویرها و ایماژهای شاعران? نو، اندیشه ها و درونمایه های بکر و حتی دگرگونی های ساختاری را - علی-رغم ساختار محدود رباعی - در آثار رباعی سرایان پس از انقلاب اسلامی بازجُست. وقوع انقلاب اسلامی و پیدایش فرهنگ پیرامونی و ادبیات ویژه آن، وقوع جنگ تحمیلی، گرایش شاعران به عناصر و صورت های زبانی جدید به اقتضای محتوا و اندیش? نو از علل کیفیت و دگرگونی رباعی در شعر پس از انقلاب اسلامی به شمار می رود.